Een park met historie
In 1919 deed CPN-raadslid Johannes Knuttel een voorstel voor de aanleg van een volkspark: een park voor alle lagen van de Leidse bevolking.
In 1925 werd de stichting ‘Fonds voor Aanleg, Onderhoud en Beheer van Wandelparken‘ opgericht. De Leidse fabrikant Johan de Koster, eigenaar van de Meelfabriek De Sleutels, leverde een bijdrage van 11.500 gulden. Vanuit de gegoede burgerij (o.a. van Hendrik van Waveren, eigenaar van Bierbrouwerij De Posthoorn en Boudewijn Frans Krantz, die in de lakenindustrie zat) kwamen nog andere schenkingen. Ook werd aan fondsenwerving gedaan. Zo leverde de collecte tijdens de 3-Oktoberviering in 1927 1.789,36 gulden op. Daarna stegen de giften flink door de bekendheid die de plannen hadden gekregen.
In 1927 presenteerde de landschapsarchitect Klaas van Nes zijn eerste plan. Dat was gebaseerd op de oude polderverkaveling. Geheel in lijn met de volksparkgedachte was het een ontwerp voor een compleet recreatiegebied. Van het door van Nes ontworpen plan zijn de meeste elementen nog aanwezig: de speelweiden, de grote eendenvijver en de kleine spartel- of plasvijver, en de atletiekbaan (als onderdeel van sportpark).
In 1928 gaf de gemeente het terrein in erfpacht aan de stichting en werd begonnen met de aanleg van het park. Vanwege de ernstige economische crisis, die in Leiden nog heviger speelde dan in andere steden, werden werklozen met rijkssteun aan het werk gezet. De bovenste grondlaag, die bestond uit veen, moest worden afgegraven en het laaggelegen en drassige terrein ten zuidwesten van de Maredijk moest door de aanleg van sloten eerst worden ontwaterd en opgehoogd, voordat er een begin kon worden gemaakt met de beplanting.
De lage ligging veroorzaakte wateroverlast. Pas in 1995 kreeg de Leidse Hout eindelijk een eigen gemaaltje, zoals Van Nes in de jaren twintig al zo graag had gewild. Het waterpeil kan nu veel beter worden geregeld.
Op 30 juni 1931 vond de opening van het park plaats. De grote vijver was nog maar half gegraven en er ontbraken nog allerlei voorzieningen. Door geldgebrek kon slechts met moeite een budget worden gevonden voor het onderhoud van het park. Toch slaagde het bestuur er in banken en speeltoestellen te plaatsen. Belangstellenden en bollentelers schonken regelmatig plantjes.
In 1935 werd het dierenverblijf met hertenkamp gebouwd. Maar het zou tot 1949 duren voor er een echt (door K.J. Koch ontworpen) theehuis in het park stond, gebouwd op de plek waar eerst een houten muziektent stond.
In de oorlog vond een grote kaalslag plaats. Naar schatting verdwenen er in totaal 2.000 bomen uit het park in de kachels van de omwonenden. Ook de in 1938 geplaatste muziektent werd afgebroken. Het zou tot de jaren negentig duren voordat (o.a.) de Vrienden van de Leidse Hout het initiatief namen voor de bouw van een nieuwe muziektent. Eind 1996 werd de door Anneke Janson ontworpen ‘Waterlelie’ in gebruik genomen.
In 1958 werd de Warmonderweg verbreed en recht getrokken, waarbij toen een strook van 6000 m2 van het park werd afgesneden. Eind jaren vijftig werd het Bospark aan de Leidse Hout toegevoegd aan de noordkant van de Groene Maredijk. Daarin werd een openluchttheater aangelegd: een half amfitheater met water voor de akoestiek en beplanting als coulissen. Vóór de aanleg was het park agrarisch gebied met twee boerderijen. Eén boerderij staat er nog steeds, met daarnaast het Koetshuis.
Het Koetshuis is in 1990 monumentaal verbouwd tot bezoekerscentrum. De functie die het Koetshuis had in het kader van milieueducatie is in verband met bezuinigingen opgeheven. Sinds januari 2013 is er in het Koetshuis een yogacentrum gevestigd.
meer lezen?
Annerije van der Vliet, 75 jaar Leidse Hout, Van natte weide tot wandelpark, Primavera Pers, Leiden 2006, Leidse historische reeks nr 20
Gemeente Leiden, Beheerplan Volkspark de Leidse Hout, 2011-2026, september 2011, zie hier.
Gemeente Leiden, Wandelen in de Leidse Hout, Heempark & Oud Poelgeest, 2006
B. Lamberts, Advies aan de monumentencommissie d.d. 2 april 2007.
VVLH, Bomen in de Leidse Hout, serie Leidse Houtboekjes deel 1, 2019
VVLH, Dieren in de Leidse Hout, serie Leidse Houtboekjes deel 2, 2021
VVLH, Vogels in de Leidse Hout, serie Leidse Houtboekjes deel 3, juni 2023
VVLH, Bomen in de Leidse Hout. Een wandelroute. Herziene herdruk van serie Leidse Houtboekjes deel 1, december 2023
Ruurd Kok, Met oud-stadsbioloog Frits van der Sluis op vroege-ochtendwandeling door de Leidse Hout: ’Op de mooiste momenten van de dag slapen wij’, Leidsch Dagblad, 16 juni 2021, zie hier.
Ruurd Kok, Johan Kieft is machinist van het ingenieuze watersysteem van de Leidse Hout, Leidsch Dagblad, 23 juni 2021, zie hier.
Ruurd Kok, Lieke van Boven, zwerfvuilraper in de Leidse Hout, wil geen ’deugmens’ zijn: ’Dit ga ik straks in de app zetten, dit is mij te gortig’, Leidsch Dagblad, 30 juni 2021, zie hier.
